Мотивация: бұл не, өзіңізді және басқа адамдарды қалай шабыттандыру керек?
20 маусым 2022
Идеямен жанданып, оны жүзеге асыра бастайсыз, бірақ көп ұзамай ынтаңызды жоғалтып, жарты жолда бас тартуыңыз қаншалықты жиі кездеседі? Бұл жұмыста да, жеке өмірде де болады. Кейбір адамдар спортқа үйренісе алмайды, кейбіреулер бизнес жобалардан бас тартады, кейбіреулер жылдар бойы ағылшын тілін үйрене алмайды ... Әдетте мәселе мотивацияның төмендігінде.
Мотивация не үшін қажет?
«Қалау бар болған кезде, мүмкіндіктер де табылады» - бұл фраза мотивацияның мағынасын тамаша сипаттайды. Сіздің жобаларыңыздың өмірде жүзеге асуы немесе көктегі сарайлар болып қалуы сізге ғана байланысты. Иә, идеяларды жүзеге асыруға сыртқы факторлар да әсер етеді: ақша, қоршаған орта, жағдайлар. Бірақ егер сізде мақсатқа жету үшін күшті жігер бар болса, онда жол табу әлдеқайда оңай.
Бұл «қозғалтқышсыз» мақсатты даму мүмкін емес. Әсіресе, мақсат тұрақты, жүйелі күш-жігерді қажет етсе. Мотивация келесі қасиеттерді анықтайды:
- ұйымдасқандық,
- мақсаттылық,
- психологиялық тұрақтылық,
- кедергілерді жеңе білу,
- жұмысқа қабілеттілік.
Басқаша айтқанда, іске деген қызығушылықты жоғалтпау үшін, оны не үшін істеп жатқаныңызды және ол сізге қандай пайда әкелетінін түсіну маңызды. Бұл түсінік неғұрлым айқын болса, жоғары нәтижеге жету мүмкіндігі соғұрлым жоғары болады.
Мотивация қалай жұмыс істейді?
Мотивацияның мәні әсіресе бизнесте толық ашылады. Шынында да, күнделікті қоңырау шалуларға, қиындықтарға және форс-мажорлық жағдайларға қарамастан ісіңізді жүйелі түрде дамыту үшін сізге күшті ынталандырушы факторлар қажет.
Мақсатты нақты түсіну миллиондаған мағынасыз нәрселерге шашырамай, басты іске назар аударуға мүмкіндік береді.
Мысал ретінде Amway бизнесін алайық.
Amway кәсіпкерлері өз бизнесін өнімдерді: үйге арналған құралдарды, косметикаларды, тұрмыстық бұйымдарды сату арқылы құрады. Табыс айналымға байланысты, сәйкесінше, негізгі мақсат – сату көлемін арттыру.
Сатылымды арттыру үшін не істеу керек:
- жаңа клиенттерді іздеу;
- тұрақты тұтынушылардың тапсырыстарын көбейту;
- жаңа іскер серіктестерді бизнеске тарту.
Ол үшін белсенділік танытып, қарым-қатынаста болу, оң көзқарасты сақтау және үнемі жетістікке қарай жылжу керек. Күш пен энергияны қайдан алуға болады? Кәсіпкерлікте зұлым бастықтар және жұмыстан шығару қаупі жоқ - бұл шабыт іштен алынуы керек дегенді білдіреді.
Әрбір Amway серіктесі өз мотиваторларын табады. Олар:
- Қаржылық тәуелсіздік;
- өз бетінше, өз қарқынымен және кестесімен жұмыс істеу мүмкіндігі;
- кәсіби және жеке өсу;
- бизнесті пассивті табыс көзіне айналдыру.
Сонымен қатар, компанияның өз кәсіпкерлеріне мотивацияны сақтауға өзі көмектеседі. Amway кəсіпкер жетістіктері үшін сыйақы алатын біліктілік деңгейлерінің анық жүйесін құрды. Кейде «Келесі бонусқа дейін 20 000 теңгеге сатылым жасау қалды» деген қарапайым хабарлама кібірткі көңіл-күйді жеңіп, жұмысқа кірісу үшін жеткілікті.
Сондай-ақ, онлайн және іс-шараларда табыс тарихымен бөлісіп, кәсіпкерлерді жаңа жетістіктерге шабыттандыратын Amway көшбасшыларының тәжірибесіне сенуге болады.
Мотивация түрлері
Мотивациялық факторлар ішкі (жеке ұмтылыстар) және сыртқы (қоғамның әсері) болуы мүмкін. Айқын кезектемелер жоқ: көбінесе бұл екі түр араласып, қиылысады.
Мысалы, материалдық сыйақы сырттан келетіндіктен шартты түрде сыртқы ынталандырушы болып саналады. Дегенмен, көп адамдар үшін ақша – жай ғана жалақы түсінігінен әлдеқайда мағыналырақ. Егер адам өз табысын жайлы болашақтың кепілі немесе табыстың көрсеткіші ретінде қабылдаса, ақша ол үшін ішкі мотивацияға айналады.
Ішкі мотивация
Ол адамның жеке құндылықтарынан, оның мүдделері мен таңдауларынан туындайды. Мысалдар:
- көшбасшылыққа ұмтылу;
- үздік болуға ұмтылу;
- өзін-өзі жетілдіру.
Сыртқы мотивация
Бұл сыртқы әлемнен келетін ынталандырулар:
- мақтау, марапаттау;
- даңқ, мойындау;
- мәртебені немесе капиталды жоғалту қорқынышы.
Сыртқы мотивация
Басқа адамдардың әңгімелерінен шабыт алыңыз
Басқа адамның тәжірибесін қолданып көру арқылы сіз өзіңіздің жағдайыңызды күтпеген бұрыштан көре аласыз немесе жаңа мотивация көздерін таба аласыз.
Сонымен қатар, мақсаттары сіздікіне сәйкес келетін адамдардың тәжірибесімен шектеліп қалмаңыз. Мысалы, жаңа бастаған кәсіпкер үшін бірдей пайдалы болады:
- дәл сондай кәсіпкерлердің (әріптестер мен бәсекелестердің) табыс тарихы;
- басқа салалардағы стартаптар туралы әңгімелер;
- миллионерлердің өмірбаяндары (олар өз империяларын қалай құрды, оларға қандай құндылықтар көмек берді)
Бизнестің қандай көлеміне ұмтылатыныңыз маңызды емес. Мақсат – біреудің жолын қайталау емес, дамуға ынта-жігер іздеуде.
Amway мотивация мәселелеріне ерекше көңіл бөледі, сондықтан мұнда компания қызметкерлерінің шабыттандыратын табыс тарихының үлкен дерекқоры бар.
Мақсат қойыңыз
Жоғарыда, Amway кәсіпкелер мотиваторы мысалында әртүрлі мақсаттар тізімі бар: бай болу, енді ешқашан кеңседе жұмыс істемеу, т.б.. Сізде де осындай мақсат болуы керек.
Сондықтан мотивациядағы ең бастысы – жаһандық мақсатты қалыптастыру. Орындау үшін тауларды жылжытып, теңіздерді бағындырғыңыз келетін мақсат. Өзіңіздің шынайы қызығушылықтарыңыз бен тілектеріңізден бастаңыз.
Мақсат материалдық жетістіктерге де (мысалы, коттедж сатып алу) және өмір салтына (мысалы, салауатты әдетті қалыптастыру) қатысты болуы мүмкін.
Мақсат қойыңыз және өзіңізді енжар немесе жабырқаулы сезінген сайын өзіңізге еске салып отырыңыз.
Әр күн үшін лайфхактар
Жаһандық мақсат тұжырымдалды, бірақ ол әлі де орындалудан алыс, мотивация дәл қазір қажет. Не істеу керек? Қарапайым ережелерді ұстаныңыз:
- қарапайым тапсырмалардан күрделіге көшіңіз;
- аяқталмаған істі жинақтамаңыз;
- тапсырмаларды орындағаныңыз үшін өзіңізді марапаттаңыз;
- жақсы демалыңыз.
Бұл ұсынымдар сізге күнделікті тірлікте қалып қоймауға және мақсатыңызға жету үшін күніне кемінде бір немесе екі қадам жасауға көмектеседі.
Басқа адамдарды қалай шабыттандыруға болады?
Мотивациялау қабілеті тек басшылық қызметте ғана пайдалы емес. Бұл дағды отбасында, балаларды тәрбиелеуде, іс-шараларды ұйымдастыруда - өмірдің кез келген саласында пайдалы болуы мүмкін.
Басқаларды ұлы істерге шабыттандыруды үйрену үшін мотивацияның әртүрлі түрлері бар екендігін есте сақтау маңызды (біз оларды жоғарыда талқыладық).
Адамдарды ынталандыру өнерін үйренуге болады ма? Иә болады. Мысалы, бұл Amway-де оқытылады. Онлайн академияда кәсіпкерлер тиімді қарым-қатынас әдістерін үйренеді және өзі және бизнес серіктестер үшін де пайдалана алатын ынталандыратын бағдарламаларға қол жеткізе алады.
Мотивацияның теориялары
Әрбір адамның қажеттіліктері мен құндылықтарының құрылымын сипаттайтын бірқатар теориялар бар. Олардың ең танымалдарын қарастырайық.
Маслоу пирамидасы
Теория қажеттіліктердің «пирамидасына» негізделген, негізінде бастапқы тілектер және жоғарғы жағында биік құндылықтар бар. Құндылықтар күрделілігінің артуы бойынша олар келесідегідей орналасады:
- физиологиялық қажеттіліктер (аштық, шөлдеу, көбею және т.б.);
- қауіпсіздікке ұмтылу;
- сүйіспеншілік пен қабылдау қажеттілігі;
- құрметтеу қажеттілігі;
- білім мен дағдыға деген қажеттілік;
- эстетикалық қажеттіліктер;
- өзін-өзі жетілдіру (өзін-өзі тану процесі).
Адам кезең-кезеңімен қозғалады, ең алдымен негізгі қажеттіліктерді қанағаттандырады. Өзін лайықты өмір сүру деңгейімен (тамақ, баспана, киім-кешек) қамтамасыз етпей, өзін-өзі тану сұрақтарына қызығушылық танытуы екіталай.
Альдерфердің ERG теориясы
Бұл Маслоу пирамидасынан туындаған, бірақ қажеттіліктер тізімі үшке дейін қысқарды:
- өмір сүру қажеттілігі,
- байланыс,
- өзін-өзі дамыту.
МакКлелландтың сатып алынған қажеттіліктер теориясы
Бұл теория бойынша біздің әрқайсымыздың мінез-құлқымыз үш қажеттіліктің бірімен анықталады:
- жетістік (мұндай адамдар үшін нәтиже маңызды),
- серіктестік (мақтауға, басқалардың разылығын алуға ұмтылу),
- үстемдік (жауапкершілікке ұмтылу, жағдайды және адамдарды бақылау).
Герцбергтің екі факторлық теориясы
Адамның өзіндік сезінуіне әсер ететін факторлардың 2 тобы бар:
- материалдық (кіріс, мәртебе),
- материалдық емес (болашақ, қоғамға деген құрмет, табыс).
Бірінші топтағы факторлардың болмауы қанағаттанбаушылықты тудырады, бірақ олардың көптігі мотивацияны қамтамасыз етпейді: бұл үшін материалдық емес факторлар да қажет.
Врумның күту теориясы
Психолог В.Врум қажеттіліктің өзі жеткілікті мотиватор емес деп есептейді. Адам өзінің қызметі осы қажеттілікті қанағаттандырудың дұрыс жолы екеніне сенімді болуы керек. Теорияны мына формуламен бейнелеуге болады:
Күш + нәтиже + марапат = мотивация
Эдвина Локктың мақсат қою теориясы
Теория тиімді мақсат қоюға негізделген. Адам мақсатқа ұмтылуы үшін ол жеткілікті күрделі, түсінікті және қолжетімді болуы керек. Мысалы, тапсырма тым қарапайым болса, оны орындау қызық емес, бұл мотивацияның болмауынан білінеді.
Адамстың теңдік теориясы
Қорытындысы: адамдар өз еңбегін және оның сыйақысын басқалармен салыстырғанда бағалайды. Біздің ойымызша, біздің күш-жігеріміз бағаланбаған жағдайда және әріптестер сол тапсырмалар үшін көбірек алғанда, бұл жұмысқа деген қызығушылықтың жоғалуына әкеледі.
МакГрегордың XY-теориясы
Бұл қызметкерлерді басқарудың екі теориясы:
- Х теориясы адамдардың жұмыстан қашуға бейім екендігіне негізделген, сондықтан оларды бақылау қажет (авторитарлы басқару стилі);
- Y теориясы жұмысшыларда дамытуды қажет ететін еңбекқорлық пен шығармашылық қорын болжайды (демократиялық стиль).
Оучидің заманауи Z теориясы
Теория еңбек ұжымын біртұтас ағза ретінде қарастырады, оның жақсы үйлестірілген жұмысы үшін қызметкерлердің жеке мақсаттарын бизнестің ғаламдық мақсаттарына сәйкес келтіру қажет.
Портера-Лоулер үлгісі
Бұл теория бойынша мотивация 5 айнымалыға байланысты:
- жасалған күш-жігер,
- қабылдау,
- жұмыс нәтижесі,
- сыйақы,
- қанағаттану.
Барлық элементтер бір-бірімен байланысты: мысалы, сіздің әрекеттеріңіз қалаған нәтижеге және лайықты сыйға әкелетініне сенімді болсаңыз, онда барлық күш-жігеріңізді салыңыз. Егер сіз жұмыстың қанағаттану сезімін бере алмайтынын алдын ала білсеңіз, сыйақының өзі де сізді толық күшпен жұмыс істеуге мәжбүр етпейді.
Мотивация туралы жиі кездесетін қате түсініктер
Ішкі ресурстарды іздеу - бұл таза жеке жұмыс. Сондықтан, ең басты қателік – өз жолыңды табудың орнына, кез келген кеңесті соқыр орындау.
Мысалы, танымал кеңестердің бірі - мақсаттарды визуализациялау. Бірақ шындық мынада, визуализация өздігінен жұмыс істемейді, бұл тек көмекші құрал, сондықтан оған үлкен үміт артуға болмайды.
Тағы бір ұсыныс - бар күшіңізді салу. Іс жүзінде бұл тәсіл жиі күйзеліске әкеледі.
Тағы бір даулы кеңес: ниетіңіз туралы ешкімге айтпау. Ол басқалардың қолдауын қажет ететіндерге жарамайды. Мұндай адамдар, керісінше, өз жоспарларын жақындарымен және пікірлестерімен бөлісуі керек.