Тәлімгерлік: бұл не, жүйесі, кезеңдері

17 маусым 2022

Жаңа жұмысқа орналасу немесе кәсіп ашу кезінде көп жылдық тәжірибесі бар кәсіпқой адамның өзі де оқуды қажет етеді. Әрбір істің өзіндік ерекшеліктері бар, оны тек сол жерде білуге болады. Бейімделу процесін жеңілдету және маман өз міндеттерін тез қолына алу үшін тәлімгердің көмегі қажет.

Тәлімгерлік дегеніміз не?

Тәлімгерлік – тәжірибелі әріптесінен білім алу арқылы жаңадан келген адамның бейімделуі. Жақсы тәлімгерді жаттықтырушымен, бизнес-тренермен немесе университет оқытушысымен салыстыруға болмайды. Өйткені тәлімгердің немесе куратордың практикалық тәжірибесі бар, ал теория шындықтан кейде ажырауы. Ол қазірдің өзінде:

нақты тапсырмаларды бірнеше рет орындады;
қателіктер жіберді және оларды түзетуді үйренді;
бизнестің ерекшеліктерін жан-жақты зерттеді;
қателіктерді біледі;
жаңадан бастаған адам қандай қиындықтарға тап бола алатынын болжай алады.

Куратор жұмысқа кірісудің бастапқы кезеңінде үнемі бірге жүреді, ішкі процестерді түсіндіреді, сұрақтарға жауап береді және қателіктерді ескертеді.

Қолданылатын салалар

Тәлімгерлік медициналық ұйымдарда, оқу орындарында, өндіріс саласында, сауда-саттық кәсіпорындарда жиі кездеседі.

Тікелей сатылым компанияларында кураторлық жүйесі кеңінен дамыған. Бұл бизнесте кәсіпкерлер екі жолмен табыс таба алады:

өнім сатумен өз бетінше айналысу, сатылымнан табыс табу;
жаңа серіктестерді тарту арқылы сатылым желісін құру.

Кәсіпкердің табысы төменгі сатыдағы деңгейлердің жетістігіне байланысты, сондықтан ол білім мен дағдылардың сапалы берілуіне (яғни тәлімгерлікте) мүдделі. Кәсіпкер серіктесті неғұрлым жақсы оқытса, соғұрлым ол тиімдірек жұмыс істейді. Және бұл әрбір қатысушының жеке табысына және тұтастай алғанда бүкіл бизнестің дамуына әсер етеді.

Amway компаниясында Тәлімгерлік

Amway тікелей сатылым компаниясында тәлімгерлік екі есе тиімді, өйткені ол бонустармен марапатталады. Осылайша, Amway кәсіпкерлері жаңадан келгендерге көмектесуге және олардың бизнестегі алғашқы қадамдарын жеңілдетуге барынша ынталы.

Жақсы ойластырылған тәлімгерлік жүйесі Amway-мен бизнеске кіруді ең қолайлы етеді. Бастаушы серіктестер кең білім қорына (төрт онлайн Amway академиясының университеттері, семинарлар, сату әдістері), сондай-ақ ұзақ мерзімді тәлімгер қолдауына қол жеткізе алады.

Болашақта серіктестің өзі тәлімгер бола алады, бұл оған келесі артықшылықтарды береді:

қосымша табыс әкелетін жеке серіктестік желісін құру;
сыйақы алу;
басқарушылық дағдыларды дамыту;
жаңа кәсіпкерлерге көмектесуден моральдық қанағаттану.

Amway-де тәлімгерлік үдерісін құруда қиындықтар жоқ. Мұнда кәсіпкерлер төменгі ағындағы серіктестерді қалай дұрыс оқыту керектігін үйреніп, олардың сатылымын арттыруға көмектесе алатын арнайы курс әзірленген.

Әрі қарай мақалада біз Amway әзірлеген жүйеге сүйенетін боламыз. Бұл әдістеме бизнестің әртүрлі салаларында қолданылатын тиімді тәлімгерліктің практикалық ұсыныстары мен құпияларын қамтиды.

Тәлімгерлік функциялары

Тәлімгердің міндеттеріне мыналар кііреді:

жұмыс, компания, және қабылданған қарым-қатынас стандарттары туралы ақпарат беру;
бастаушыны негізгі функцияларды орындауға үйрету;
бастаушының біліктіліктерін дамыту;
кеңес беру;
жаңадан келген адамның біліктіліктері бойынша кері байланыс жасау;
сәтсіздіктер мен қиындықтарда көмек беру;
мотивация.

Көптеген ұйымдарда тәлімгердің көмегі оқытылу аяқталғаннан кейін тоқтатылады. Amway-де басқаша ережелермен әрекет етіледі: жоғары деңгейлі серіктестер өз қол астындағы бастаушылармен компаниямен әріптестіктің барлық кезеңінде байланыста болады. Кәсіпкер мен тәлімгер арасында берік сенімді қарым-қатынас құрылады. Тәлімгерден кез келген уақытта қолдау сұрауға, жоспарларыңыз бен қорқыныштарыңызбен бөлісуге, кеңес пен шабыт алуға болады.

Тәлімгерге қандай біліктіліктер қажет?

Тиімді тәлімгер келесі дағдыларға ие:

материалды анық түсіндіре алады;
дұрыс сұрақтар қою;
тыңдай білу;
кері байланысты қамтамасыз ету және алу;
мақсаттар қою;
іс-шаралар жоспарын құру;
нәтижелі кездесулер ұйымдастыру және өткізу.

Тәлімгерлікте табысқа жету үшін зейінділік, байсалдылық, шыдамдылық, достық ықылас сияқты қасиеттер қажет.

Тәлімгер - ұстаздан артық. Ол тек білім беріп қана қоймай, сонымен қатар шәкіртін дұрыс бағыттауы керек.

Сондықтан бұл жерде тыңдау және сұрақ қоя білу өте маңызды: жаңадан бастаған адамның талпыныстары мен таланттарын түсіну керек, соның негізінде оның жұмысын ең жақсы түрде құру қажет.

Мақсат қою және жоспарлау дағдылары да маңызды: олар тәлімгерге өз серіктестерін мақсаттарына дұрыс басымдық беруге және қойған мақсаттарына жетуді үйретуге мүмкіндік береді.

Тәлімгерлік тәсілдері

Бірлестіріліп қолданылатын үш оқыту стилі бар.

Нұсқаулық

Бұл әдіс арқылы куратор нақты нұсқаулар береді, ал оқушы оларды дәл орындайды. Бұл тәсіл жаңадан бастаушының жұмысын бақылауға алуға және қателерді болдырмауға мүмкіндік береді. Екінші жағынан, оқушы өз бетінше шешім қабылдауға үйренбейді, икемділік пен өзгерістерге жауап беру қабілеті дамымайды.

Түсіндіру

Тәлімгер әрбір әрекетке негіздеме береді. Тәлімгерлік етудің бұл стилі көп еңбекті қажет етеді, бірақ алдыңғыға қарағанда әлдеқайда тиімді.

Дамыту

Тәлімгер оқушыға тапсырма қойып, оны шешу жолдарын ұсынуды сұрайды. Содан кейін ол әрбір нұсқаны талдап, мәселені өзі қалай шешетіндігін түсіндіреді.

Тәлімгердің тілі

Оқыту мен тәлімгерлік арасындағы айырмашылықтардың бірі – «мұғалім» қарым-қатынас жасайтын аудитория. Егер институтта немесе мектепте оқу іс жүзінде нөлден бастап жүргізілсе және студенттер білім алуға ашық болса, тәлімгерлікте жағдай басқаша. Куратор ересек адамдармен, көбінесе тәжірибелі қызметкерлермен жұмыс істейді. Бұл аудиторияға ерекше көзқарас қажет.

Мәселе мынада, оқушы оқытудың қажеттілігін толық түсінбеуі мүмкін, әсіресе ол үлкен тәжірбиесі бар кәсіпқой болса. Мұндай түсінбеушілік қарсылыққа, қыңырлыққа әкеліп, бейімделу процесін тежейді.

Істі реттеу және жанжалдарды болдырмау үшін тәлімгердің дұрыс қарым-қатынас стилін ұстануы маңызды. Мұғалім мен оқушы қарым-қатынасы мен тең құқылы серіктестік арасындағы тепетеңділікті сақтау қажет.

Тиімді қарым-қатынас стилі мыналарды қамтиды:

сөздерді дұрыс таңдау (бірлескен жұмысты баса көрсету үшін «біз», «бізді» деп айту қажет);
позитивті екпінді қолдану;
бет қимылы мен ым-ишараны бақылау (ашық позалар, ашық жарқын шырай, орынды көзқарас).

Тәлімгерлік кезеңдері

Тәлімгерлік қызметінің негізгі құрамдас бөліктері:

жеке байланыс пен сенім орнату;
тиімді сұрақтарды пайдалана отырып әңгімелесу;
мақсаттарды белгілеу, жоспарларды әзірлеу;
екі жақты кері байланыс;
қайталама кездесулер.

Әр тармақты толығырақ талдап көрейік.

Жеке байланыс және сенім

Адамдар білетін адамдардың идеялары мен пікірлерін жақсырақ қабылдайды. Сондықтан бірінші кезеңде қамқорлықтағы адаммен сенімді байланыс орнату маңызды. Ол үшін адал, ашық болып, шынайы қызығушылық танытыңыз, сонымен қатар келесі ережелерді ұстаныңыз:

адамға көңіл бөлетініңізді көрсету;
оң ниеттерін жариялау;
тәжірибе мен біліммен бөлісу;
уәделерді орындау;
бақылаушылық емес, әріптестік қарым-қатынас танытыңыз.

Бұл кезеңді елеусіз қалдырмаңыз, өйткені сенімсіз берік ұзақ мерзімді қарым-қатынастар құру мүмкін емес.

Тиімді сұрақтар

Тиімді сұрақтар - жауаптары қарым-қатынасты алға жылжытатын сұрақтар. Тәлімгерлік тұрғысынан алға жылжу жаңадан бастаушы үшін жылдам оқу және прогресс дегенді білдіреді. Сондықтан қарым-қатынаста жаңадан бастаушы жауапты іздеу кезінде тәжірибе, білім мен дағдыларға ие болатын сұрақтарды пайдалану керек.

Оқушыға мәселенің дайын шешімін берудің орнына, оның өз ойымен бөлісуін сұраған дұрыс.

Мысалы, Amway бастаушы серіктесі жаңа кәсіпкерлерді бизнеске неге тарта алмай жүргенін сұрайды. Оңай әдіс - тәжірибеңізге негізделген жауаппен бірден жауап беру, яғни дайын нұсқауларды беру. Неғұрлым тиімді әдіс - сұрақтар қою: әлеуетті серіктестерді анықтау үшін қандай қағидаларды қолданасыз? Сіздің ұсынысыңыз әңгімелесушіге қатысты екенін қайдан білесіз? Бұл сұрақтар оқушыны мәселенің жаңа шешімдерін табуға итермелейді.

Мақсаттар және жоспарлау

Толыққанды тәуелсіз қызметкерді «тәрбиелеу» үшін мамандық бойынша оқумен қатар, оның бойына жоспарлау мен мақсат қою дағдыларын сіңіру керек. Бұл сіздің тәлімгерлеріңізге ойластырылған мақсаттар қоюға және оларға жету үшін жоспарлар құруға көмектеседі.

Мақсаттар келесі талаптарға сай болуы керек:

өлшенетіндігі,
сенімділік,
қолжетімділік.

Дұрыс қойылған мақсат нақты мерзімге ие, қызметкердің ұмтылысымен үйлеседі және жалпы бизнес стратегиясына сәйкес келеді.

Кері байланыс

Кері байланыс қамқорлық пен достық қолдауды, оқушының жақсаруына көмектесу ниетін көрсетуі керек.

Amway коммуникация сарапшылары тәлімгерлерге кері байланыс орнатудың бірнеше қағыдаларын ұстануды ұсынады:

әңгімелесушінің кері байланысты тыңдауға дайын екеніне көз жеткізу;
комплимент айтудан бастау;
жақсартуға баса назар аудара отырып, өзін-өзі көрсетуді қолданыңыз («сіз жоспарлауда жақсы емессіз» дегеннің орнына «менің ойымша, сіз жақсырақ жоспарлай аласыз» деген дұрыс);
нақты фактілермен айналысыңыз («сіз әрқашан кешігіп келесіз» емес, «кеше сіз 15 минут кешіктіңіз»);
жағдайды жақсарту үшін нақты әрекеттерді ұсыныңыз;
оқушыңыздың үлгерімі туралы өз сезіміңізді білдіріңіз.

Қайта кездесулер

Тәлімгермен тұрақты кездесу тәжірибесі жаңадан келгендердің жұмысын бақылауға, олармен тығыз байланыста болуға және олардың компанияға деген адалдығын арттыруға мүмкіндік береді. Тараптар қарым-қатынасқа алдын ала дайындалып, сұрақтар құрастырып, кері байланыс туралы ойлану үшін кездесулерді 1-2 айға алдын ала белгілеген жөн.

Тәлімгерлік жүйенің оң және теріс жақтары

Негізгі артықшылықтар - бейімделу жылдамдығы және өзіндік құнның төмендігі. Кемшіліктері – тәлімгерлік табысы жүз пайызға жуық адами факторға байланысты.

Жүйе тиімді болуы үшін мұғалімнің де, оқушының да талпынысы қажет:

тәлімгердің жоғары кәсіби қасиеттері болуы, материалды нақты түсіндіре білуі, оқушыға құрметпен қарауы керек;
оқушы құрмет көрсетуі керек, сонымен қатар оқуда белсенділік пен ынталылық танытуы керек.

Мұндай жағдайларда бейімделу оңай болады, тараптардың бір-біріне ешқандай наразылықтары болмайды, бұл ортақ іске оң әсер етеді. Әйтпесе, тәлімгер мен оқушы арасындағы қарым-қатынас қана емес, сонымен бірге бүкіл бизнес-процестер де зардап шегуі мүмкін. Amway үлгісіндегі тәлімгерді оқыту жүйесін енгізу арқылы мұны болдырмауға болады.