Метаболизмді қалай жақсартуға болады?
17 июня 2022
«Барлық адамдар әртүрлі» деген ортақ сөздің толық ғылыми негіздемесі бар. Және бұл тек көздің түсі немесе бой ұзындығы жайлы емес. Бірдей егіздердің өзінде жасушалық деңгейде биохимиялық процестер өзіндік ерекше қарқынмен жүреді. Кейбіреуінікі жылдамырақ, кейбіреуінікі баяу.
Белгілі бір дәрежеде бұл процестерге тамақтану мен өмір салты әсер етуі мүмкін. Егер сіз зат алмасу процесінің қалай жұмыс істеу негізін білсеңіз, бәрі соншалықты қиын емес.
Метаболизм дегеніміз не?
Бұл жасушалық белсенділіктің жақсы үйлестірілген процесі. Біртіндеп химиялық ыдыраулар барысында сіңірілген калориялар ағзаның тіршілігін қамтамасыз ету үшін отынға айналады, ал тағаммен бірге алынған микроэлементтер биоқолжетімді формаларға айналады және ағзаның қажеттіліктеріне сәйкес мүшелер мен тіндерге таралады. Метаболизм үшін тек қабылдау ғана емес, сонымен қатар қалдықтарды уақытылы эвакуациялау да маңызды.
Метаболизм екі қарама-қарсы реакцияға негізделген [1]:
- катаболизм – энергияның бөлінуімен ірі молекулалардың құрамдас бөліктерге ыдырауы;
- анаболизм – энергияны жұмсай отырып, бөлінген фрагменттерден жаңа үлкен «құрылыс» блоктарын құру.
Майлар мен көмірсулардың қорларының жинақталуы дәл осы заңдылықтарға сәйкес жүреді. Егер келіп түсетін тағамның мөлшері энергия шығындарынан асып кетсе, май қоймалары түрінде пайдалану үшін энергияның жинақталуы орын алады.
Ағзаның оңтайлы жұмысы үшін көптеген компоненттердің жеткілікті, бірақ артық емес мөлшері қажет: ақуыздар мен амин қышқылдары, липидтер, көмірсулар, нуклеотидтер, коферменттер, бейорганикалық заттар және кофакторлар.
Зат алмасу неге баяулайды?
Өмір бойы адам зат алмасудың төрт кезеңінен өтеді:
- туғаннан бір жасқа дейін ол ересектерге қарағанда 50%-ға жоғары;
- 20 жасқа дейін зат алмасу процестердің жылдамдығының ақырындап төмендеуі;
- 20-дан 60 жасқа дейінгі зат алмасудың бірқалыпты тұрақтылығы;
- 60 жастан кейін жыл сайын зат алмасу процестерінің төмендеуі.
Зат алмасу процестерінің бірте-бірте баяулауы күзде жапырақтардың түсуі сияқты табиғи шынайылық. Барлық адамдар табиғаттың өзгермейтін заңдарына бағынады, бірақ бұл процестерді баяулатуға немесе керісінше жылдамдатуға болады.
Метаболизмге әсер ететін факторлар [2]:
- ағзадағы май және бұлшықет тіндерінің мөлшері;
- генетикалық ерекшеліктер;
- жас;
- жыныс;
- қазіргі денсаулық мәселелері;
- судың, витаминдер мен микроэлементтердің, әсіресе темірдің, D витаминінің жетіспеушілігі;
- стресс;
- психоактивті заттармен улану;
- өмір салты.
Әйелдерде қалыпты баяу зат алмасу жылдамдығы тән. Сонымен қатар, ол етеккір циклімен өзара байланысты. Овуляциядан кейінгі циклдің екінші кезеңінде метаболизм қалыпты жағдайда 10% -ға дейін артуы мүмкін.
Зат алмасу көрсеткіштерін дәл білу үшін сізге арнайы жабдық қажет - метаболикалық камера. Зерттеуді бастамас бұрын адам оттегі мен сутегі изотоптары бар арнайы суды ішеді. Біраз уақыттан кейін деммен шығарылған көмірқышқыл газындағы изотоптардың саны арнайы камералық жабдықпен өлшенеді. Бұл зат алмасу процестерінің жылдамдығы туралы қорытынды жасауға мүмкіндік береді. Бұл күрделі және қымбат зерттеу.
Өмір сүруге қажетті калориялардың шамалық деңгейін анықтау үшін стандартты онлайн сауалнаманы толтыру жеткілікті. Содан кейін бәрі қарапайым: калориялардың есептелген санын тұтынып, салмақты бақылаңыз. Егер ол көбейсе, калорияның артық болғаны, ал азайса, олардың жетіспеушілігі пайда болды деген сөз.
Адамдар қартайған сайын өмір сүру үшін калориялар қажеттілігі азая береді. Дене белсенділігі мен бұлшықет тінінің мөлшері күн ішінде қанша калория тұтынылатынына айтарлықтай әсер етеді.
Метаболизмды арттыру зиянды болуы мүмкін бе ?
Сіз жай ғана орындыққа отырып салмақ жоғалтасыз, себебі сіздің зат алмасуыңыз турбо жылдамдықпен жұмыс істейді. Бұл керемет естіледі, бірақ мұндай өзгерістердің себебі ағзаның негізгі жүйелерінің жұмысына өрескел араласу болса, жағдай соншалықты мәз емес. Бұл үшін кейде қайтымсыз салдары бар арнайы құралдар қолданылады. Бұл пештің қуатын максималды арттыру сияқты: қалаған тағам ойдағыдай болмай қалуы мүмкін. Тым жылдам метаболизм өмір сүру ұзақтығын қысқартады, дененің арықтауына және ағзадағы жұмыстардың бұзылуына әкелуі мүмкін. Гормондардың шамадан тыс болуы өздігінен улануға, иммундық жүйенің төмендеуіне және денсаулыққа байланысты мәселелерге әкелуі мүмкін.
Метаболизмді қалай арттыруға болады?
Дегенмен, Зат алмасу процесін тұрақтандыруға және оның жұмысын қолдауға көмектесетін толығымен «заңды» әдістер бар. Стандартты «көбірек физикалық белсенділік және аз калория» схемасы негізінде дұрыс.
Бірақ егер сіз үлкен калория тапшылығы бар диетаға ауыссаңыз, онда біздің ата-бабаларымыздан мұра болып қалған механизм ағзада іске қосылады. Ашаршылық кезінде аман қалуға көмектесетін де сол. Адам ағзасы әрбір калорияны мұқият жинайды және бар май қорларынан арылуды қаламайды.
Шамадан тыс физикалық белсенділік шыныққан бел бұлшықеттерінің орнына стресске және зат алмасуды бәсеңдететін белгілі бір гормондардың өндірісіне әкелуі мүмкін.
Ең сәтті кезең ортасында. Метаболизм процестерін органикалық түрде жеделдету үшін қажетті әрекеттер:
- теңдестірілген тамақтануды ұстану;
- ауыр және зиянды өнімдерді пайдаланудан бас тарту;
- жұмыс және әсіресе ұйқы режимін реттеу;
- жаман әдеттерді өмірден сызып тастау;
- үнемі күн сәулесінің, таза ауаның жеткілікті бөлігін алу;
- стресстік жағдайларды азайту;
- тұрақты, бірақ қалыпты физикалық белсенділікті өмірге енгізу;
- талдаулардың көмегімен негізгі гормондық бездердің жұмысын бақылау: қалқанша безі, ұйқы безі, бүйрек үсті бездері, жыныс бездері.
Зат алмасу процесін қалай қалыпқа келтіруге болады?
Жоғарыда келтірілген тізімде дұрыс тамақтану дәлелді себептермен бірінші орынды алады. Ол шешуші рөл атқарады. Барлығы маңызды: немен, қашан және қалай тамақтану керек. Зат алмасуды жақсарту үшін тамақтану арасындағы үзілістер ұзақ болмауы керек. Бірақ жиі тіскебасарларды да алып тастау керек [3].
Ересек адам үшін қажетті калория мөлшерімен күніне 3-4 толық тамақтану жеткілікті. Тағам құрамында ақуыздар, майлар, пайдалы көмірсулар және қажетті дәрумендер, маакроэлементтер болуы маңызды.
Қандай өнімдер метаболизмді жақсартады?
Келесі өнімдерге ерекше назар аудару керек:
- зат алмасуды жақсартатын дәмдеуіштер: куркума, запырангүл, зімбір;
- ақуыздың көздері: диеталық ет түлері, балық, құс еті, теңіз өнімдері, бұршақ дақылдары;
- талшық пен күрделі көмірсулардың көздері: оларға қарақұмық, жарма, қатты бидай жармалары, қырыққабат, кәді, саңырауқұлақтар жатады;
- тағамдық талшық көздері – көкөністер, жемістер, кебек;
- Пайдалы майлардың көздері: авокадо, зәйтүн майы, майлы балық, тұқымдар мен жаңғақтар.
Қандай тағамдардан бас тарту керек?
Тамақтану рационын төменде көрсетілген тізіммен шамадан тыс жүктемеу арқылы зат алмасу жұмысын жақсартуға болады:
- қарапайым көмірсулар;
- транс майлары;
- қант және оның алмастырғыштары;
- алкоголь;
- майлы тағамдар;
- ұзақ әзірленетін тағамдар.
Биологиялық белсенді үстемелер
Зат алмасу процестерінің тамаша жұмыс істеуі үшін денеге қолдау қажет.
Күн сайын біздің ағзамыз токсиндердің үлкен мөлшерімен күреседі. Олардың кейбіреулері экзогендік, яғни сырттан келетін, басқалары ішкі текті (ксенобиотиктер) болып табылады. Ағзада түзілетін заттардың 90% дейін детоксикацияны қажет етеді. Гормондар, нейромедиаторлар, май қышқылдары, холестерин, ретиноидтар тіршіліктің үш кезеңінен өтеді: олар өндіріледі, өз функцияларын орындайды, содан кейін олар бейтараптандырылып, ағзадан шығарылуы керек.
Amway өнімдерінің ойластырылған және барынша табиғи құрамының арқасында зат алмасу процестеріне жауапты көптеген органдар мен жүйелердің жұмысын жақсартуға көмектеседі. Сіз Метаболизмді жақсарту және салмақты түзетуге арналған дайын Body Detox бағдарламасын пайдалана аласыз немесе өзіңіз үшін жеке өнімдерді таңдай аласыз *.
NUTRILITE™ Инулині бар тағамдық талшықтар қоспасы токсиндерді жоюға, холестеринді қалыпқа келтіруге және глюкоза деңгейін төмендетуге ықпал етеді. Сонымен қатар ол ішек моторикасын тұрақтандыруға көмектеседі және оның пайдалы микрофлорасын нәрлендіреді.
NUTRILITE™ Бауыр актив биологиялық белсенді қоспаның** белсенді компоненттері бауырдағы зат алмасу процестерін қалыпқа келтіруге ықпал етеді, оның жағымсыз әсерлерге төзімділігін арттырады. Сүт ошағанының флавоноидтары бауырдың глутатионды синтездеу қабілетін арттырады, ол айқын қорғаныс және детоксикация қасиеттері бар және жасушаларды ішінен антиоксиданттық қорғауды қамтамасыз ететін зат. Силибинин қабынуға қарсы қасиеттерге ие және ағзадағы қабыну реакцияларын тудыратын гормондардың синтезін тежейді.
NUTRILITE™ Протеиндік ұнтақ құрамында теңдестірілген құрамда 9 алмастырылмайтын аминқышқылдары бар, бір бөлігінің үлесінде 8 г ақуыз бар. Ұнтақ ингредиенттері табиғи өсімдік көздерінен алынған - соя, бидай және бұршақ. Құрамында жасанды бояғыштар, хош иістендіргіштер, консерванттар жоқ
NUTRILITE™ Тәбет бақылаушысы құрамында глюкоманнан бар, ол ішектерді толтыра отырып, аз тағам мөлшерімен қанағаттануға мүмкіндік береді және ұзақ уақыт бойы тоқтық сезімін береді, тәбетті бақылауға және дене салмағын ыңғайлы азайтуға көмектеседі. Майлар мен көмірсулардың сіңірілуін азайтады, ішектің тазартылуына ықпал етеді.
Зат алмасу бұзылуларының салдары
Теңгерімсіз алмасу процестері бүкіл ағзаға теріс әсерін тигізеді:
- сіңімділіктің нашарлығынан көптеген тапшылықтар пайда болады;
- тістің, терінің, шаштың, тырнақтың сапасы нашарлайды;
- ілеспе денсаулық мәселелерінің қосылуы;
- қартаю тезірек жүреді, ағза тоза бастайды.
Салауатты өмір салтын ұстаныңыз және зат алмасу жұмыстарының белсенділігін қолдаңыз!
Дереккөздер тізімі
- Mesquita I, Rodrigues F. Cellular Metabolism at a Glance. Exp Suppl. 2018;109:3-27. doi: 10.1007/978-3-319-74932-7_1. PMID: 30535597. —https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30535597/ (дата обращения: 09.02.2022).
- Judge A, Dodd MS. Metabolism. Essays Biochem. 2020 Oct 8;64(4):607-647. doi: 10.1042/EBC20190041. PMID: 32830223; PMCID: PMC7545035. —https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32830223/(дата обращения: 09.02.2022).
- Chandel NS. Carbohydrate Metabolism. Cold Spring Harb Perspect Biol. 2021 Jan 4;13(1):a040568. doi: 10.1101/cshperspect.a040568. PMID: 33397651; PMCID: PMC7778149. — https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33397651/ (дата обращения: 09.02.2022).